Een pathetische leugen

'Al is de leugen wonder snel, de waerheyt achterhaelt se wel’ was de gevleugelde uitspraak van vadertje Cats. Waarom liegen we dan nog potdomme, we doen er de slachtoffers geen plezier mee!

Het is nog gezellig in de kantine, en mijn vrouw zit thuis op me te wachten! Alle eerder gezworen afspraken worden vergeten, zelfs de allergrootste zorgen die je allerliefste thuis op de bank moet doorstaan, worden aan het volgende glas bier gelapt. Ze belt en vraagt waar je blijft! Wie heeft op zo’n moment niet eens gelogen met: ‘Ik ben al onderweg, schat . . ‘. Zelfs als ze er zelf bij is, en ze wil dolgraag naar huis. Wie heeft er niet eens na het alweer volgende rondje zeer irritant gelogen met: ‘Dit is de laatste, hierna gaan we naar huis’.

Vorig jaar wilde ik in Dongen meedoen met een indoor-driekampje: 35 meter sprint, hoogspringen en kogelstoten waren de bescheiden onderdelen. Voor het vertrek werd vilain tegen mijn vrouw gezegd, die normaal altijd met me meegaat: ‘Blijf jij maar lekker thuis, ik doe alleen maar mee met kogelstoten!’.

Mijn knie is namelijk heel erg slecht en staat sprinten, laat staan hoogspringen medisch verantwoord absoluut niet toe. Toen ik enkele uren later met een brede smile en een vette medaille om thuis kwam, spoten twee ogen vuur: ’Wat ben jij een jokkebrok, hoe kom jij aan die medaille, jij hebt ook meegedaan met die andere twee nummers, jij . . . ‘. Ja ja, ik schaamde me toen als een ondeugende kleuter, dat was een vette leugen. Ik wil mezelf dan ook niet vrij pleiten, maar hoe moeten we deze inschalen bij die andere leugens die ons dagelijks overspoelen?

Denk maar eens aan Marc Rutte, we waren toch allemaal getuigen in die vuile verkiezingscampagne, hij loog zich naar zijn tweede ambtstermijn als minister-president, en het wordt zomaar gepikt. Een heel legertje mediatrainers ondersteunde hem om de kluit te besodemieteren. In plaats van die beloofde extra 1000 euro zullen we nu de portemonnee moeten trekken. Hij zegt voor de zoveelste keer ‘sorry’ en lacht ons recht in de camera uit.

Wat te denken van superleugenaar Lance Armstrong? Die blijkt nog meer gelogen en bedrogen te hebben dan we allemaal voor mogelijk hebben gehouden. Gesteund door de complete ‘we-wisten-van-niets’ wielerpers en mogelijk zelfs de UCI loog hij zeven Tourzeges bij elkaar. Hij bouwde een machtig leugenachtig imperium om zich heen en sleurt met zijn intimiderende leugens de gehele wielersport in de stront.

‘Ik vertelde geen leugens, ik zei dingen die later niet waar bleken te zijn’ zei ooit Richard Nixon in het bekende Watergate schandaal. Zo probeerden we een paar weken geleden in een overleg op te komen voor de puurheid in onze sport. Het was me nog nooit gebeurd om op die manier ‘georganiseerd en gestructureerd’ stelling te nemen tegen discriminatie van ouderen in de sport. En al helemaal niet tegen die altijd door mij gerespecteerde sportbond. Zit daar een man een gloedvol betoog te houden. Iets onderuit gezakt, de vingertoppen van zijn gespreide vingers uiterst nauwkeurig tegen elkaar drukkend. Hij kijkt ons recht in de ogen vanuit een iets scheef gehouden hoofd. We moeten ons niet verzetten tegen veranderingen, hij is immers betrokken in een internationaal overleg om met behulp van verhoudingsgetalletjes alle leeftijdsgrenzen binnen de atletiek de nek om te draaien. Hij vertelt dat met zoveel overtuiging en gezag, dat we aan onszelf gaan twijfelen. Als we aansluitend aan dat overleg zijn gebeuzel toetsen aan een paar praktijkvoorbeelden uit onze gezamenlijke 200 jaar atletiekervaring weten we het zeker :’Dit kan toch niet waar zijn . . !’ . Zullen straks alle 35 jarigen tot en met de 100-plussers tegen elkaar moeten gaan strijden om één nationaal, europees of wereldkampioenschap. Zal dan straks niet meer de verste afstand, de laatst overschreden hoogte of die het eerst het finishlint doorklieft bepalen wie zich de ware kampioen mag noemen. Zal dan die verfoeilijke computer met zijn door statistici ingevoerde leeftijdsfactoren toch ook niet die allermooiste ‘winning-moments’ in onze atletieksport elimineren. Dat kan toch niet waar zijn!

‘Geloof pas iets, als het officieel wordt ontkend’ waren wijze woorden van Otto von Bismarck die ons ook nu goed van pas kwamen. Gisteren zaten we weer tegenover elkaar. In de tussenliggende weken hadden we het complete internationale bestuursapparaat uitgeschud, afgestoft en ‘staubgesaugt’. Enkele door ons scherp geselecteerde speurneuzen hadden gezocht naar mogelijke haarscheurtjes en naar mazen binnen de internationale ‘rules of competition’. Met ingehouden trots en blijdschap naar al die oudere atleten konden we terug rapporteren dat het verhaal van de nu wat ongelukkig onderuitgezakte man een voor de atletieksport wel heel pijnlijke luchtballon was gebleken. Maar nee hoor, hij had dat niet zo verteld, hij was valselijk geciteerd, woorden waren uit zijn verband gerukt en daarbij waren die op de sociale media geplaatste insinuerende plaatjes niet erg netjes geweest.

‘Leugen is de moeder van het geweld’, waarschuwde Mahatma Gandhi ooit eens heel filosofisch. En ook dat bleek te kloppen, als één man voelden vier wat oudere atleten zich als leugenaars en fraudeurs weggezet! Niet de waarheid spreken, en daarmee een hele groep sportmensen onrecht en verdriet aandoen is erg. Maar dan proberen de boel te verdraaien en op die manier ontkennen is echt verfoeilijk. Mijn drie overtuigd pacifistische sportieve collega’s schoten naar het puntje van hun stoel en vuurden hun ongenoegen af op de inmiddels nog verder uitgezakte man. Maar voordat het fileren in alleszins acceptabele bewoordingen dreigde om te slaan in niet meer helder kunnen denken, greep de voorzitter heel terecht in.

Maar waarom liegen wij mensen eigenlijk? Nou ja, een sterk verhaal iets meer aandikken en overdrijven doen we allemaal wel eens. Of stukken van een verhaal weglaten om het nog mooier te laten uitkomen. Als klein kind jokten we wel eens als we iets kapot hadden laten vallen of zonder te vragen dat onweerstaanbare koekje hadden gepakt. Maar dat was nog geen liegen, we wisten nog niet zo precies wat goed en kwaad was. Daar is niks mis mee, zolang het bij af en toe een leugentje om bestwil blijft. Voor een kind is het zelfs goed om op deze manier zo zijn fantasie te ontwikkelen. Maar wat is het verschil tussen dat kinderlijke jokken en dat opzettelijke liegen van volwassenen? Waarom doen mensen dit? Ik ben even gaan zoeken op internet.

Uit onderzoek blijkt dat slechts zo’n 1 procent (meestal mannen) een onbedwingbare drang heeft tot liegen. De oorzaak blijkt niet te liggen in het onderscheidend vermogen van goed en kwaad, dat is meestal wel ontwikkeld en aanwezig. Maar zij missen de capaciteit zich hier iets van aan te trekken. Ze hebben geen geweten en zien de consequenties van hun leugens onvoldoende in. Schuldgevoel en empathie is hen vaak vreemd. Wie zich hier nog verder in gaat verdiepen en doorsurft op internet zal ook veel geciteerde kenmerken bij de grote Lance Armstrong herkennen. Internet laat zien dat het vaak ambitieuze mensen zijn, belust op roem. Zij pochen over hun eigen prestaties, dromen van succes, denken dat ze uniek zijn in de wereld waardoor zij alleen begrepen kunnen worden door mensen die zelf ook bijzonder zijn. Zij willen graag bewonderd en op hun wenken bediend worden. Zij worden arrogant en hooghartig gevonden. De zelfoverschatting lijkt samen te hangen met een zeer kwetsbaar zelfgevoel. Zij willen dat alles op hun manier gebeurt en kunnen razend worden als iemand daar kritiek op heeft of er tegenin wil gaan. Op een gegeven moment voel je je gebruikt door deze mensen. Ze krijgen het soms goed voor elkaar om anderen voor hun karretje te spannen maar het gaat alleen goed zo lang ze niet tegengesproken worden. Kritiek verdragen ze slecht, dat merk je aan de gespannen stilte die er valt wanneer je ze afwijst of de razende woede waarin ze dan terecht komen. Het zijn de mensen die je jaren later nog iets kwalijk kunnen nemen. Het zijn vaak ijdele mensen die zichzelf graag horen spreken.

Allemaal wijze woorden in zwart-wit verpakt tot verstandige volzinnen samengesmolten. Maar ja, wat hebben we eraan? We herkennen ze vaak pas als de leugen al regeert of als het kwaad reeds geschied is. Nou ja, in ieder geval toch goed om er nog eens nuchter tegenaan gekeken te hebben, we leren er altijd iets van. Bij volgende verkiezingen weet Marc Rutte alvast waar het zetelverlies aan ligt, wordt de volgende Tour de France gereden op een bruine boterham met kaas en zakken pathetische leugenaars hopelijk definitief onderuit.