Familie Tuteleers in Tienen

Drie dingen kunnen niet lang verborgen blijven: de zon, de maan en de waarheid[1]. Soms staan ze lijnrecht tegenover elkaar, jullie zullen het zo meteen lezen! Opnieuw wordt een tipje van de stamboom van mijn familie gelicht.

Tussen 1491 en 1699 komt onze familienaam in flarden voor in het Belgische Tienen. Helaas is er niet zoveel van te terug te vinden. Een verklaring hiervoor is echter snel gevonden. Gedurende deze twee eeuwen schakelen de oorlogen, rampen en plunderingen in Tienen zich aaneen[2]. Het is helaas niet gelukt de relatie naar de familiestammen van Gingelom of Luik te leggen. Ook verder nageslacht is niet te achterhalen. Maar dat neemt niet weg dat we kort aandacht schenken aan een vergeten en mogelijk uitgestorven tak van de familie Tuetelere, Tutelere, Tuteleers.

Tienen is een plaats en stad in de Belgische provincie Vlaams-Brabant, in het noorden van het Haspengouws Plateau. De stad telt ruim 33.000 inwoners en ligt op een hoogte van 40 meter. Tienen ligt ergens op de lijn Maastricht – Brussel, zo’n 20 kilometer ten westen van Sint-Truiden. Oude sporen tonen aan dat het gebied reeds bewoond was in de Romeinse periode. In de 8ste eeuw was er sprake van de villa of vroege nederzetting Thuinas. In de vroege middeleeuwen zou er een kapel zijn opgericht ter ere van Sint-Martinus. De Sint-Martinuskerk was de oudste parochiekerk van de stad, maar deze kerk verdween aan het begin van de 19de eeuw. Tienen maakte deel uit van het graafschap Bruningerode, dat vanaf de tiende eeuw behoorde tot het Prinsbisdom Luik. In de elfde eeuw ging Thuinas naar het Graafschap Leuven. De stad werd omwald en ommuurd, al bleef dit aanvankelijk beperkt tot een muur en gracht rond de Sint-Germanusheuvel.

Tienen had een belangrijke plaats op de west-oostelijke handelsroute, ontwikkelde een bloeiend handels- en ambachtswezen en de stad verwierf diverse stadsrechten. De stad kende vanaf de twaalfde en dertiende eeuw een belangrijke lakennijverheid. Deze nijverheid kende haar hoogtepunt in de veertiende eeuw en verwierf internationale bekendheid. Tegen het eind van de vijftiende eeuw liep dit terug. In de zomer van 1635 werd de stad ingenomen, geplunderd en afgebrand door een gecombineerd Frans-Hollands leger. Voor de familie Tuteleers was blijkbaar de maat vol.

De achterhaalde feiten

Liebrecht Tuteleers (1491-1509), waarschijnlijk getrouwd met Marije Thoenis. Hij wordt genoemd als eigenaar / bewoner van achtereenvolgend op den Dries (Lakenhuis – Grote Markt), brouwerij / herberg de Zon, boerderij de Drie Schoepen[3] (Gasthuismolenstraat 33) tegenover het Oude Gasthuis en brouwerij / herberg de Maan. De Maan lag heel toepasselijk recht tegenover de Zon, tussen Berchstrate ende Langstrate (hoek Beauduinstraat / Kapucijnenplein). In 1533 worden de erven Liebrecht Tuteleers genoemd van het tweede huis naast de Heilige Geestkapel op de Bocxstrate (Lombardstraat).

Otto Tuteleers (1492-1533); wordt in 1492 genoemd in het Cijnsboek Rekeningen Claes Aussens clerck Jans van Lathem rentmeester van de hertog van Brabant onder het bewind van Tienen 1491-1498[4]:

• in langa platea, Otto Tutelere 6 d. (huidige Beauduinstraat)
• in vico beginaire supra molendinu brasii, Otto Tutelere 10 d. (begijnen boven de Molenbeek)
• vanden tonnien van Thienen, Otto Tutelere drie oude groten.
• Hakendover 1492: Otto Tutelere 3 cap. (5km oostelijk van Tienen)
• vanden tonnien van Hakendover, Otto Tutelere drie oude groten.

Verder wordt hij samen met Liebrecht genoemd als eigenaar van boerderij de Drie Schoepen. Is Liebrecht zijn broer of vader? In 1500 genoemd bij brouwerij de Zon en tenslotte in 1533 op Molenstrate (Gasthuismolenstraat)

Ghijsbrecht Tuteleers (1492-1538); in 1492 genoemd op den Dries (Lakenhuis), in 1533 als eigenaar van een huis en hof op de Molenstrate (Gasthuismolenstraat). Ghijsbrecht was de broer van

Marie Tuteleers (1533-1538); genoemd als eigenaresse van de cleyne Maan. Bij het begin van de zestiende eeuw was het huis op de hoek eigendom van Jan Grammartz, die getrouwd was met Marie Tuteleers. Na Jans dood komt zijn weduwe voor, soms genoemd Mayken in die Mane. Zij had een broer,

Ghijsbrecht Tuteleers; Marie was om een legaat van haar broer jaarlijks aan het gemeen jaargetijde een halster koren schuldig. Marie stierf rond 1538, zodat haar erfgenamen van dan af als de bezitters van die Mane voorkomen. In 1533 wordt Marie ook genoemd bij een huis, hof en toebehoren de Groeve (Aandoren in Grimde, nu ligt daar de suikerfabriek). Tenslotte wordt Marie Tuteleers genoemd bij het huis met toebehoren ‘de Fellen Hort’ op de Langstrate (nu Hennemarkt 21). Dit huis lag naast ‘de Pelgrim’ (Hennemarkt 19) en ‘de Lelie’ (Hennemarkt 17).

Jan Tuteleers (1509-1550); woont na 1509 op de Langstrate, en in 1550 tussen Lauwereis Scellens en Jan van Vlietinghe.

Willem Tuteleers; In 1586 was Peter van Ottenburch de bezitter van een huis geheten het Rat van aventueren, grenzend aan de Varkensmarkt, Mathys Vranckaerts en Willem Tuteleers. Enkele jaren later bezat Willem Tuteleers (en na hem Henrick van Gelmen en daarna Jan de Rees Janssone) een huis op de Truiersestraat, grenzend aan ‘den wech achter op de vloetgracht en s'heeren straete’ (naast het Rad van Avonturen).

Franscen Tutelers wordt in 1635 genoemd op de Langstrate (Beauduinstraat 34).

In de DTB[5]-boeken van de Sint Germanuskerk vinden we verder nog volgende aantekeningen:

Joannes Tuteleers en Margareta Foulen (Foelen); woonde waarschijnlijk op de Loevenere strate (Leuvensestraat?), er zijn twee kinderen bekend:

1. Maria, ged.26.03.1619 (get.Georgius Kindermans, Gertrude Hendrix filia pensionarij Houthem)
2. Anna, ged.22.02.1623 (get.Joannes Raijmaeckers, Anna Peter Beijners)

Henricus Tuteleers en Cornelia Hué (Heuwe, Huwe, Halemans)

1. Henricus, ged.27.01.1620 (get.Abraham Heuwe, Gertrude Ceuleers)
2. Maria, ged.07.07.1622 (get.Godefridus Hue, Agnete Tuteleers)
3. Michaël, ged.09.03.1625 (get.Michael Somers, Magdalena Meeurs)
4. Elisabeth, ged.16.02.1628 (get.Anthonius van Houwe, Gertrude Huwe)

Henricus Teuteleers en Anna van Bempde (van de Bempt)

1. Catharina, ged.06.02.1633 (get.Dionisius Spaens, Anna Teutelers)
2. Elisabeth, ged.27.12.1635 (get.Thomas Kallier, Maria van Wange)

Arnoldus Tutelers en Christina Peetermans

1. Elisabeth, ged.22.04.1638 (get.Joannes Petermans, Anna van Eijsfort cum Christina Viccars)

Uit de archieven

26.12.1533 – Tienen ; Cijnsboek van Anthoenis de Hertoghe 1533; Dits den tsgijns [= Dit is de cijns] van heeren Anthoenis de hertoghe wijlen mijns heeren van Houthem van h. tot thienen verschijnende jaerlicx Sint Steuens daghe [= 26 december], vernieudt [= vernieuwd] jnt jare ons heeren xv c xxxiij tich [= 1533].

De Molenstrate [= nu Gasthuismolenstraat]

18. Margriete van Mensele te voeren Ghysbrecht Tutelers van eenen huyse ende houe daer Ramen [= raam waarop lakens werden gespannen] plaghen te staen dat wouter vanden broeck van ast [= gehucht in Goetsenhoven] was Rgt. die bogaerden [= de paters bogaarden] op deen syde ter stadt wert ende peeter alkeyns - ij cap iij d.

19. De bogaerden van thienen van eenen hoefken dat een beempdeken plach te zyne Rgt. magriet van mensele, peeter alkeyns geruen ende die bogaerden voerschreuen - ij d.

20. Wouter alkeys alias kisten van eenen houe dat twee houen plach te zyne Rgt. OtteTuteleers schuere, die bogaerden van thienen van achter ende goert manden op de derde - ij cap iij d ende ij tornoysen [= oude groten, zilveren munt geslagen in Tours, gelijk aan 17 penning].

Bocxstrate [= nu Lombardstraat]

21. Wouter thoenis van synder woeninghen metten houe ende ander toebehoerten geleghen opten hoeck vander molenstrate ende bocxstrate Rgt. de geruen Librechs Tuteleers - ij cap vj d. (nu Marije Thoenijes zyne huesvroue).

22. Jan Auwers van eenen huysken teeghen tsheylichs gheest capell [= verdwenen kapel op de hoek Kapucijnenplein en Langestraat, later drogisterij Vandecan, nr. 46] ouer, Rgt. Liebrechs Tuteleers, Michiel bonten ende die straete - eenen hellinc [= uit halveling, dit is een obool of 1/2 penning] pay.

Te haechdoren jnde groeue [Haechdoren = Aandoren in Grimde; de Groeve is een verdwenen straat waarop de Suikerfabriek werd gebouwd].

26. Marie Tuteleers op eenen huys ende hoff metter toebehoerten gheleghen buyten der middele vander haechdoren poerten ontrent den middel vander groeuen achter teeghen die witte vrouwen ouer Rgt. Joncfrouwe Marie Lansheeren op deen zyde te velde wert ende henrick waghemans op dander zyde ter stadt werdt - j cap iij d.

Inde stadt ende langstrate [Langstraat = nu Beauduinstraat]

37. Marie Tuteleers te voren Jan Ghysels van eenen huyse metter toebehoerten de [= dat] huybrecht palsters was geheeten den fellen hort [later genoemd de Kolf, Hennemarkt 21] Rgt. die pelgherym nv geheyten drye bonetten [= Pelgrim, later Drie Bonetten = Hennemarkt 19] ende dye lelie vuyt beyden zyden [= Lelie, Hennemarkt 17]. - j cap ij d.

1491-1492 (068) - Tienen-Dormaal-Hakendover – Cijnsboek; Rekeningen Claes Aussens clerck Jans van Lathem rentmeester van de hertog van Brabant onder het bewind van Tienen 1491-1498.

• Tienen 1491: supra Triscum, Liebrecht Tutelere 12 d. 2 cap.
• Cijns van Dormaal anno 1492: Gijsbrecht Tutelere 2 d.
• Tienen 1492: supra Triscum, Liebrecht Tutelere 12 d. 2 cap.
• in langa platea, Otto Tutelere 6 d.
• in vico beginaire supra molendinu brasii, Otto Tutelere 10 d.
• vanden tonnien van Thienen, Otto Tutelere drie oude groten.
• Hakendover 1492: Otto Tutelere 3 cap.
• vanden tonnien van Hakendover, Otto Tutelere drie oude groten.

Rijksarchief te Brussel, rekenkamer nr.50887. Met molendinu brassii wordt molenbeek bedoeld.

24.04.1627 (389) – Tienen - Geboorte van Jean-Michel, zoon van Michael Tuteleers en Fran­cisca N. Rijksarchief te Brussel, microfilm EL 512.

(1633) (418) – Tienen - Folio 16 bijgeschreven: erffgenaemen Christiaen Peeters nu Jan Tuteleers; Jan Dries te voeren Peeter Maerschalcx Margriet Delva ende Jaspar Dries, van eenen opstal voor sijn huys inde Loevenere s­traete regenoten Gijsbrecht Hombex ter eenre de gerven Herman Toelen ter andere ende die Bolseelstraet ter derde. Rijksarchief te Brussel. Rekenkamer nr.44815 cijnsboek der stad Tienen, ver­nieuwd in 1616.

22.06.1647 (515) – Tienen - Vermelding van het overlijden van Anna Tuteleers. Parochieregisters van Tienen. Microfilm EL 512.

08.10.1647 (517) – Tienen - Vermelding van het overlijden van Agnes Tuteleers. Parochieregisters van Tienen. Microfilm EL 512.

16.01.1649 (522) – Tienen - Huwelijk van Johannes Tuteleers met Anne Binon. Hij werd gebo­ren te Kersbeek op 13 september 1628, als zoon van Gijsbrecht Tute­laers (sic) en Anna Volaerts. Peter en meter zijn Andreas Claes en Helena van Espen. Van dit huwelijk is geen nageslacht bekend. Parochieregisters Tienen. Rijksarchief te Brussel, microfilm EL513.

30.11.1652 (536) – Tienen - Huwelijk van Gertrudis Tutelers met Servaes Servatius. Zij sterft te Tienen op 19 april 1657. Rijksarchief te Brussel. Parochieregisters van Tienen, micro­film EL513.

08.02.1672 (633) – Tienen - Sepulta est Anna Tuteleers prope bogardos fuit funus 10 flor. presentibus omnibis cappelanis et religiosis, recepti 10 flor solvi. Parochieregisters van Tienen.

01.01.1699 (688) – Tienen - Overlijden van Michael Tuteleers 'in camerio fûnere' 6 flo­rens. Hij werd geboren te Kersbeek op 28 december 1629 als zoon van Gijsbrecht Tuteleers en Anna Volaerts. Hij was getrouwd met Maria Loix. We lezen: au déces de Michel Tuteleers, le bien 'den Borneusel' resta quelque temps en indivision, pour échoir ensuite a son fils ainé Jean François Tuteleers, auquel succeda le fils de ce dernier Godfroid Tuteleers, selon partage du 17 mars 1760. De Borneusel bleef enige tijd onverdeeld, ging vervolgens naar de zoon Joannes Franciscus, daarna aan diens zoon Godfried, volgens verdeling 17.03.1760. Rijksarchief te Brussel. Parochieregisters Tienen. Histoire de Kersbeek door Clément van Cauwenberghs.

Voor meer detailinformatie is een bezoek aan onderstaande website een aanrader: Toponymie van gemeenten in Oost-Brabant; http://www.kempeneers.org/. Dr.fil.Paul Kempeneers is een geschiedkundige autoriteit in zijn regio.

---

[1] Siddharta Gautama Boeddha

[2]Zie http://nl.wikipedia.org/wiki/Geschiedenis_van_Tienen

[3] Met schoep wordt hier bedoeld schop, spade

[4] Rijksarchief te Brussel, rekenkamer nr.50887

[5] Doop-, Trouw- en Begraafboeken